Θυροειδής κατά την εγκυμοσύνη
Ο θυροειδής κατά την εγκυμοσύνη παίζει σημαντικό ρόλο, ιδιαίτερα στη διάρκεια των πρώτων 10 – 12 εβδομάδων της κύησης. Εύλογα, είναι απαραίτητος ο έλεγχος σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα, ώστε να αντιμετωπίζονται έγκαιρα τυχόν προβλήματα που θα προκύψουν. Ο θυρεοειδής αδένας είναι ο μεγαλύτερος ενδοκρινής αδένας του ανθρώπινου σώματος και εντοπίζεται στον τράχηλο του ανθρώπου. Εμβρυολογικά, προέρχεται από δύο διαφορετικούς εμβρυϊκούς ιστούς, τον αρχέγονο φάρυγγα και τη νευρική ακρολοφία. Παράγει τις θυρεοειδικές ορμόνες Τ3 και Τ4 που έχουν άμεση επίδραση στη φυσιολογική ανάπτυξη του οργανισμού, στην ωρίμανση του σκελετού, στο βάρος του σώματος, στην έμμηνο ρύση της γυναίκας, στη σύλληψη και στη φυσιολογική εξέλιξη της εγκυμοσύνης.
Η λειτουργία του ρυθμίζεται από τον εγκέφαλο με τη βοήθεια της θυρεοτρόπου ορμόνης TSH που παράγεται από την υπόφυση, έναν μικρό αδένα στη βάση του εγκεφάλου. Έτσι, μόλις τα επίπεδα των ορμονών μειωθούν, ο θυρεοειδής δέχεται την εντολή να αυξήσει την παραγωγή τους και το αντίθετο. Η δυσλειτουργία του καταστρέφει αυτήν την ισορροπία, με αποτέλεσμα τα επίπεδα των ορμονών που παράγει στο αίμα να είναι είτε πολύ χαμηλά (υποθυρεοειδισμός) είτε πολύ υψηλά (υπερθυρεοειδισμός).
Η επάρκεια των ορμονών του θυρεοειδή αδένα, τόσο στη μητέρα όσο και στο έμβρυο, προστατεύει το νεογέννητο από τις νευρολειτουργικές διαταραχές της ανάπτυξης του εγκεφάλου του. Οι συχνότερες αιτίες είναι αυτές που προκαλούνται από τον υποθυρεοειδισμό της μητέρας. Ωστόσο, τα πρόωρα νεογέννητα μπορούν να υποφέρουν από νευροαναπτυξιακές διαταραχές που οφείλονται στην έλλειψη των θυρεοειδικών ορμονών, αφενός μεν της μητέρας και αφετέρου στην αδυναμία του εμβρυικού θυρεοειδή αδένα να παράγει τα αναγκαία επίπεδα.
Η αξιολόγηση των θυρεοειδικών ορμονών στην εγκυμοσύνη μπορεί να είναι παραπλανητική. Λόγω της μεγάλης αύξησης των οιστρογόνων στην κύηση παρουσιάζονται πλασματικά αυξημένες οι Τ3 και Τ4 στο αίμα της εγκύου, ενώ παραμένουν φυσιολογικές οι FT3, FT4. Επίσης, το 10% – 20% των φυσιολογικών γυναικών έχει χαμηλή TSH τους πρώτους τρεις μήνες της εγκυμοσύνης.
Συμπτώματα και αντιμετώπιση
Ο θυροειδής κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να έχει τα ακόλουθα συμπτώματα στα οποία πρέπει να δοθεί προσοχή για την από νωρίς διάγνωση. Μια γυναίκα που εμφανίζει υπερθυρεοειδισμό πριν ή κατά την εγκυμοσύνη αναφέρει ταχυκαρδία, απώλεια βάρους, εκνευρισμό και αϋπνία. Μεγάλη προσοχή χρειάζεται για τη σωστή διάγνωση του υπερθυρεοειδισμού και την έναρξη αγωγής. Απαραίτητη είναι η τακτική μηνιαία παρακολούθηση και αναπροσαρμογή του θεραπευτικού σχήματος ώστε η μητέρα να είναι ευθυρεοειδική κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, κρατώντας με τη χαμηλότερη δυνατή δόση φαρμάκου τα επίπεδα της ελεύθερης θυροξίνης στα ανώτερα φυσιολογικά.
Μη ρυθμισμένος υπερθυρεοειδισμός στην κύηση σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αποβολών και έχει δυσμενείς συνέπειες στην υγεία τόσο του εμβρύου όσο και της μητέρας. Ένα στα πέντε νεογέννητα μητέρων με υπερθυρεοειδισμό εμφανίζουν και αυτά παροδικό υπερθυρεοειδισμό. Στο στάδιο της λοχείας υπάρχει μεγάλη πιθανότητα έξαρσης του ήδη υπάρχοντος ή επανεμφάνισης υπερθυρεοειδισμού στη μητέρα. Ο υποθυρεοειδισμός είναι η συχνότερη διαταραχή του θυρεοειδούς κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και αφορά το 3% των εγκύων (είτε με προϋπάρχοντα υποθυρεοειδισμό είτε πρωτοεμφανιζόμενο στην κύηση).
Εξαιτίας της έλλειψης επαρκών αποδεικτικών στοιχείων για την στήριξη του καθολικού προγεννητικού ελέγχου (screening) των εγκύων για την θυρεοειδική λειτουργία με την μέτρηση της TSH στο πρώτο τρίμηνο, διάφορες επιστημονικές οργανώσεις συνιστούν επιλεκτικό έλεγχο της θυρεοειδικής λειτουργίας στις έγκυες γυναίκες που είναι:
- συμπτωματικές
- έχουν ηλικία > 30 ετών
- είναι από περιοχή με σοβαρή έλλειψη ιωδίου
- έχουν οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό θυρεοειδικής νόσου
- έχουν θετικά αντισώματα περοξειδάσης θυρεοειδή
- έχουν τύπου 1 σακχαρώδη διαβήτη
- έχουν ιστορικό πρόωρου τοκετού ή αποβολής
- ιστορικό ακτινοβολίας της κεφαλής ή του λαιμού
- βρίσκονται σε νοσηρή παχυσαρκία
- παρουσιάζουν στειρότητα
Ωστόσο, με αυτή τη προσέγγιση μπορεί να χαθεί μέχρι το 1/3 των γυναικών με υποθυρεοειδισμό. Επομένως, ορισμένη βιβλιογραφία ενδοκρινολόγων και η μαιευτική πρακτική στη χώρα μας, συνιστούν την καθολική ανίχνευση για θυρεοειδική δυσλειτουργία στις έγκυες γυναίκες ή σε εκείνες που σχεδιάζουν για να μείνουν έγκυες, στο εγγύς μέλλον.
Διαχείριση στην εγκυμοσύνη
Ο ορμονικός έλεγχος είναι απαραίτητος στην αρχή της εγκυμοσύνης και πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά 4 – 6 εβδομάδες, γιατί η δόση υποκατάστασης μπορεί να αυξηθεί έως και 50% σε σχέση με την αρχική δόση με την πρόοδο της κύησης. Ο υποθυρεοειδισμός σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αποβολών πρώτου τριμήνου, ενδομήτριο θάνατο, τοκετό πριν από την 32η εβδομάδα, υπέρταση κύησης, προεκλαμψία. Ακόμη, τα νεογνά μητέρων με υποθυρεοειδισμό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αντιμετωπίζουν ικανό κίνδυνο να εμφανίσουν νοητική καθυστέρηση.
Αν ανήκετε στις γυναίκες της γκρίζας ζώνης, όπου οι θυρεοειδικές ορμόνες είναι φυσιολογικές, αλλά ο τίτλος των αντισωμάτων είναι υψηλός, μπορεί να εκδηλώσετε θυρεοειδίτιδα μετά τον τοκετό – παρουσιάζεται σε ποσοστό 10% των γυναικών 2 – 3 μήνες μετά τη γέννα. Συνήθως είναι αναστρέψιμη. Σε μικρό ποσοστό ασθενών μπορεί να εμφανιστεί μόνιμος υποθυρεοειδισμός και να χρειάζεται να χορηγηθεί αγωγή δια βίου.
Αν έχετε όζους στον θυρεοειδή σας, αυτοί πιθανόν να αυξηθούν λίγο σε μέγεθος. Τυχόν προβλήματα κατά κανόνα αντιμετωπίζονται μετά τον τοκετό, ενώ, αν κρίνεται απαραίτητο, η παρακολούθηση των όζων γίνεται με υπερηχογράφημα. Αν χρειαστεί να πραγματοποιηθεί χειρουργική αφαίρεση, αυτό μπορεί να γίνει στο δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος αποβολής.
Αν και δεν υπάρχουν επίσημες οδηγίες για το πότε πρέπει να γίνεται ο έλεγχος ρουτίνας στις εγκύους, καλό είναι ο αιματολογικός έλεγχος των θυρεοειδικών ορμονών να γίνεται στην αρχή της εγκυμοσύνης. Κατά τη διάρκεια των πρώτων 10 – 12 εβδομάδων της κύησης το έμβρυο εξαρτάται αποκλειστικά από τη μητέρα του για την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών, που συμβάλλουν στη νευρολογική του ανάπτυξη. Αν διαπιστωθεί κάποιο πρόβλημα στη λειτουργία του θυρεοειδούς, πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα με τη λήψη των κατάλληλων φαρμάκων, τα οποία θα συστήσει ο ενδοκρινολόγος σας.
Τζανάκης Κωνσταντίνος
Γεννήθηκα στον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης το 1982. Φοίτησα στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εκπαιδεύτηκα στη Μαιευτική – Γυναικολογία στo Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων από όπου έλαβα τον τίτλο ειδίκευσής μου ως Χειρουργός Γυναικολόγος – Μαιευτήρας.
Εξειδικεύθηκα στην Εμβρυομητρική Ιατρική στο Royal Free Hospital του Λονδίνου.
